سازمان های مردم نهاد ، گروه هایی هستند که توسط اعضای جامعه به عنوان افراد بدون هیچ عنوان دولتی و یا موقعیت شغلی ، برای اهداف فرهنگی، اجتماعی ، مدنی ، اخلاقی ، زیست محیطی و … تشکیل می شوند . این سازمان ها غیر انتفاعی هستند . یعنی برای به دست آوردن سود و کسب و کار به وجود نمی آیند .

سازمان مردم نهاد که ترجمه فارسی عبارت non-governmental organization (NGO) است که به معنی سازمان غیر دولتی بوده ، گروهی اجتماعی است که در کشور های پیشرفته جایگاه مهمی دارد . در ایران سازمان های مردم نهاد به اختصار سمن نامیده می شوند . سمن ها دارای یک هویت اجتماعی هستند ، هر چند در ابتدا ممکن است توسط یک فرد تاسیس شوند ، اما ماهیت اجتماعی آن ها را نمی توان انکار کرد .

همانطور که از اسم این گروه ها پیدا است ، آن ها نوعی سازمان هستند ؛ یعنی در آن ها تلاش جمعی هدفمند و فعالیت با تقسیم کار و مسئولیت به وضوح وجود دارد . به طور کلی سازمان یعنی یک شخصیت حقوقی است که هدف ، اساسنامه ، ساختار ، شرح وظایف و منابع انسانی دارد .

واضح و مشخص است که سمن ها دارای شخصیت حقوقی مستقل بوده و بر اساس فعالیت خود دارای اساسنامه ای هستند که بر اساس قوانین کشور تنظیم شده اند ، اما باید توجه داشت که غیر دولتی بودن جزء جدا نشدنی یک سازمان مردم نهاد است . غیر دولتی بودن همان آزادی سمن ها از دخالت دولت را نشان می دهد .

این سازمان ها مستقیما بخشی از ساختار دولت محسوب نمی‌شود اما نقش بسیار مهمی به‌عنوان واسطه بین فرد‌فرد مردم و قوای حاکم ایفا می‌کند.

بسیاری از سازمان‌های مردم‌نهاد غیر انتفاعی هستند. بودجه این سازمان‌ها از طریق کمک‌های مردمی یا سازمان‌های دولتی تأمین می‌شود.

بعضی از سازمان‌های مردم‌نهاد نیمه مستقل وظایف و کارهای دولتی را نیز انجام می‌دهند. برخی از این سازمان‌ها هیچ علاقه‌ای به سیاست ندارند.

اهداف

سازمان‌های مردم‌نهاد برای رسیدن به اهداف گوناگونی فعالیت می‌کنند و معمولا در جهت پیشبرد اهداف سیاسی یا اجتماعی اعضا در حرکت هستند. برای مثال می‌توان به بهبود وضعیت محیط‌زیست، تشویق گروه‌ها و مردم به رعایت حقوق بشر، بالا بردن سطح رفاه اقشار محروم و آسیب‌پذیر یا مطرح ساختن یک برنامه مشترک و دسته‌جمعی اشاره کرد.

تعداد این قبیل سازمان‌ها بسیار زیاد است و اهداف آنها طیف وسیعی از موقعیت‌های سیاسی و اجتماعی را در بر می‌گیرد. حتی می‌توان آن را بی‌شک به مدارس خصوصی و سازمان‌های ورزشی نیز ربط داد.

سابقه تشکل‌های مردم‌نهاد در ایران

مساجد، تکایا و هیئت‌های مذهبی را نهادهای غیردولتی سنتی قدیمی می‌دانند و پس از آن صندوق‌های قرض‌الحسنه، خیریه‌ها، انجمن‌های اسلامی و حتی دوره‌های فارغ‌التحصیلی در دوران بعدتر و سپس اتحادیه‌ها، اصناف و نظام‌های صنفی و مهندسی و… شکل‌های جدیدتر نهادهای مدنی هستند که البته رفته رفته می‌باید از دست مدیران نیمه‌دولتی خارج شوند.

به NGO سازمان مردم نهاد در ایران (به اختصار: سَمَن) یا تشکل غیردولتی می‌گویند و سازمان‌های مردم‌نهاد، اساسا با تأکید بر ۳ اصل داوطلبانه، غیر انتفاعی و غیر سیاسی تشکیل و تأسیس می‌شوند.